Jedziemy w teren samochodem 4x4 - poradnik dla początkujących

Dzisiejsze samochody terenowe i SUV-y pozwalają komfortowo radzić sobie na autostradach, ale równie dobrze radzą sobie, gdy zjedziesz z asfaltu na drogę gruntową. I taki jest właśnie sens napędu 4x4. Ale jazda w terenie nie jest tak prosta, jak się wydaje. Poniżej garść przydatnych informacji, które pomogą początkującym adeptom jazdy 4x4.

 

 

Poznaj i zrozum swój samochód 4x4

Twój samochód 4x4 ma wiele kluczowych systemów, które odgrywają rolę w terenie. Ważne jest, aby je poznać i zrozumieć ich funkcję.

Kontrola trakcji: 

Większość nowoczesnych pojazdów 4x4 posiada pewien poziom kontroli trakcji. W zależności od warunków, do których pojazd został zaprojektowany, może on mieć proste ustawienie włącz/wyłącz lub złożony system z wieloma ustawieniami zaprogramowanymi dla różnych sytuacji trakcyjnych. Niezależnie od systemu, kontrola trakcji wykorzystuje hamulce i/lub mechanizmy 4x4, aby ograniczyć poślizg kół i zapewnić przeniesienie momentu obrotowego z opon na drogę. Ponieważ istnieje tak wiele rodzajów systemów kontroli trakcji, zawsze wskazujemy, że instrukcja obsługi pojazdu, nie powinna leżeć w schowku i warto zapoznać się z kluczowymi informacjami i licznymi ustawieniami.

4WD High vs. 4WD Low: 

Opcje 4WD High oraz 4WD Low odnoszą się do przełożeń skrzyni rozdzielczej. 4WD High to tryb, w którym jeździsz na co dzień. Zapewnia on lepszą prędkość maksymalną, ale niższy moment obrotowy na kołach. W trybie 4WD Low masz większy moment obrotowy na kołach, ale prędkość jazdy nie jest priorytetem. Krótko mówiąc, jeśli potrzebujesz dużej mocy przy niskich prędkościach na szlaku, wybierz 4WD Low, jeśli chcesz jechać szybko i utrzymać dynamikę, musisz przełączyć się na 4WD High.

Blokada mechanizmu różnicowego: 

Blokada mechanizmu różnicowego zasadniczo działa tak, żeby lewe i prawe koło obracały się jednocześnie. Podczas normalnej jazdy po drogach publicznych koło po wewnętrznej stronie zakrętu obraca się wolniej, ponieważ pokonuje krótszy dystans niż koło po zewnętrznej stronie. W takim przypadku koła obracają się z różną prędkością. W układzie napędu na wszystkie koła komputer stale dokonuje korekt, przenosząc moc tam, gdzie jest najbardziej potrzebna. Jednak na szlaku ta nierównomierna prędkość między lewą a prawą stroną może prowadzić do utraty przyczepności, ponieważ moc będzie przekazywana na koło stawiające najmniejszy opór – czyli na koło, które się ślizga lub nie ma przyczepności. Dlatego właśnie potrzebna jest możliwość jazdy z stałym napędem 4x4. Dzięki temu oba koła obracają się z tą samą prędkością, zapewniając, że moc pozostaje na kole o największej przyczepności. W starszych pojazdach, często trzeba było wysiąść i ręcznie zablokować piasty, ale większość nowych modeli 4x4 pozwala na zablokowanie mechanizmu różnicowego za pomocą jednego przycisku lub dźwigni. 

Czy potrzebujesz jakiegoś specjalistycznego wyposażenia.

Odpowiednie opony 4x4:

Posiadanie dobrego zestawu opon terenowych, dopasowanego do nawierzchni, po których zamierzasz się poruszać, jest niezbędne. Opony 4x4 zapewniają przyczepność między pojazdem a podłożem. Ich znaczenia nie da się przecenić. Niezależnie od tego, jak wytrzymały jest Twój pojazd, bez dobrych opon terenowych będzie bezużyteczny. Zapoznaj się z rodzajami i charakterystyką opon terenowych na naszym blogu, który znajdziesz TUTAJ. Odpowiemy też z chęcią na Twoje pytania: jakie opony 4x4 wybrać, jak dobrać opony terenowe do Twojego pojazdu, jak dobrać rozmiar opony do felgi i wszystkie inne jakie będziesz miał.

Zawieszenie:

Nie popełniaj częstego błędu i nie kupuj tanich zestawów do podnoszenia (liftowania) nadwozia/zawieszenia. Wierz lub nie, ale fundamentalnym elementem niezawodności pojazdu terenowego jest zawieszenie. To ono znosi wszelkie obciążenia na trasie i pomaga nie przenosić ich na pojazd ani kierowcę. Pomyśl o zawieszeniu jako o jednym z najważniejszych elementów konstrukcyjnych pojazdu 4x4, ponieważ dodając nowe elementy wyposażenia– na przykład szuflady do organizacji przestrzeni czy namiot dachowy – jeszcze bardziej je obciążysz. Im więcej zawieszenie wytrzyma, tym łatwiejsza będzie Twoja wyprawa. Wielu początkujących offroadowców porywa się na szybkie modyfikacje. Duży lift zawieszenia, duże koła, itp. Warto jednak wiedzieć, że każda taka przeróbka nie pozostaje bez wpływu na geometrię zawieszenia, kół, na zdolności trakcyjne i bezpieczeństwo. Bardzo często jedna przeróbka jest tylko niewielkim elementem całej, koniecznej do wykonania modyfikacji. Jest to proces długi i może być kosztowny. Warto go dobrze zaplanować.

Trapy:

Element konieczny wyposażenie, gdy wybieramy sie w naprawdę trudny, błotnisty lub piaszczysty teren. Wsuwa się je pod koła i pomagają one wydostać się z opresji, odzyskując przyczepność.

Wyciągarka:

Wyciągarka to jedna z pierwszych rzeczy, o których ludzie wspominają: Potrzebuję wyciągarki, jeśli wybieram się w teren! I nie mylą się. to niezbędny system aktywnego ratownictwa. Należy jednak pamiętać, że wyciągarki wymagają dość specyficznych umiejętności, aby bezpiecznie ich używać, a do ich efektywnej obsługi potrzebne jest odpowiednie szkolenie. Dobrym nauczycielem będą bardziej doświadczeni uczestnicy wyprawy offroad. Warto skorzystać z ich porad. Wyciągarka jest nieoceniona, gdy pojazd terenowy znajduje się w niepewnej sytuacji i gdy konieczne jest powolne i metodyczne ratowanie się z opresji. Należy pamiętać, że na rynku dostępnych jest wiele tanich wyciągarek. Choć zakup taniej może być kuszący, ostatnią rzeczą, jakiej chcesz, jest tania wyciągarka, która zawiedzie w najmniej odpowiednim momencie. Dlatego zawsze przed zakupem przeanalizuj cenę i jakość. Może nie potrzebujesz wyciągarki często, ale gdy już jej potrzebujesz, to bardzo.

Liny holownicze:

Najczęściej stosowanym i najpopularniejszym w offroad rozwiązaniem, są liny holownicze kinetyczne lub pasy kinetyczne. Pomyśl o linach wspinaczkowych; masz liny statyczne i dynamiczne. Lina statyczna jest dobra do zjazdu, ponieważ się nie rozciąga. Lina dynamiczna jest natomiast przeznaczona dla wspinaczy prowadzących; podczas upadku rozciąga się i pochłania energię upadku. Liny lub pasy kinetyczne holownicze wykorzystują bardzo podobne zjawisko. Wyciąganie ratowanego pojazdu 4x4 jest dużo efektywniejsze, bezpieczniejsze i eliminowane jest zjawisko nagłego, ostrego szarpnięcia. Oba pojazdy biorące udział w akcji ratunkowej są mniej narażone na uszkodzenia mechaniczne, a i dla osób siedzących w środku nie jest to tak traumatyczne przeżycie. Zawsze natomiast należy pamiętać, że lina lub pas to przedmioty o określonej wytrzymałości. Zawsze może się zdarzyć, że nie wytrzyma i pęknie. Dlatego tak ważne jest, żeby osoby postronne stały w odpowiedniej odległości. Pozwoli to uniknąć groźnych wypadków w wyniku uderzenia liną lub pasem, który w momencie pęknięcia strzela w powietrze jak bicz.

Snorkel:

Jeśli przód pojazdu zanurza się w głębokiej wodzie, istnieje ryzyko przedostania się wody do silnika przez wlot powietrza i jego uszkodzenia. Zaledwie trzy obroty wypełnionego wodą cylindra silnika wystarczą do jego całkowitego zniszczenie. Powszechnym sposobem na ograniczenie zasysania wody jest wyposażenie pojazdu w snorkel, którego wlot powietrza jest na tyle wysoko, że zabezpiecza przed zassaniem wody do silnika. Taki snorkel można dorobić samemu, można kupić, ale najważniejsze jest, żeby był dobrze spasowany i szczelny.

Czy jesteś przygotowany na najgorsze scenariusze?

Apteczka pierwszej pomocy:

Podstawowa apteczka pierwszej pomocy jest niezwykle ważna. Chociaż nie zaspokoi ona wszystkich potrzeb związanych z pierwszą pomocą, dobra apteczka będzie zawierać wszystko, czego potrzebujesz, aby zatamować utratę krwi, opatrzyć i oczyścić proste rany oraz przetrwać do czasu przybycia pomocy. Na rynku dostępnych jest wiele ofert apteczek, natomiast specyfika wypraw offroad i potencjalne ryzyka wystąpienia urazów wymaga, żeby wybierać te, które są wyposażone "bogato". Pamiętaj, że nawet najlepiej wyposażona apteczna, kiepsko sie sprawdzi, jeżeli nie będziesz posiadał podstawowej wiedzy na temat udzielania pierwszej pomocy. Warto przed wyjazdem przypomnieć sobie chociażby podstawy.

Przecinak do pasów bezpieczeństwa i wybijak do szyb:

Zdarzają się sytuacje, w których konieczne może być przecięcie pasa bezpieczeństwa, wybicie szyby i ewakuacja z pojazdu. W trakcie normalnej jazdy szosowej, elementy te bardzo często traktowane są jako coś abstrakcyjnego. Pamiętaj, że wyprawa offroad to coś zupełnie innego. Sytuacje dachowania lub przewrócenia pojazdu nie są wcale takie rzadkie. Silniki pracują często na pełnych obrotach, instalacje elektryczne są narażone na kontakt z wodą, więc ryzyka pożaru też jest większe. W każdej takiej sytuacji, szybka ewakuacja z pojazdu terenowego to podstawa, którą warto nawet wcześniej potrenować. Nie zapominaj też, że na wyprawy rzadko jeździ się samemu (a nawet nie jest to wskazane). Ewakuacji z pojazdu mogą potrzebować Twoi towarzysze podróży. Żeby jednak te dodatkowe przyrządy bezpieczeństwa były skuteczne, muszą być umieszczone w miejscu dostępnym, niezależnie od sytuacji. Dobrze to przemyśl, zakładając różne "czarne" scenariusze.

Gaśnica:

Ostatnią rzeczą, jakiej potrzebujesz, jest spłonięcie Twojego sprzętu na szlaku. Zamontowanie gaśnicy w kabinie to prosty sposób na uniknięcie szkód spowodowanych pożarem. Wybór gaśnic jest bogaty, ale nie skupiaj się na "maleństwach" sprzedawanych na stacjach paliw. Takie gaśnice pozwolą Ci zgasić ognisko (chyba:-). MInimum to jedna gaśnica 2 kg, chociaż polecamy rozważyć 2-3 sztuki. Będą wygodniejsze niż jedna 6 kg i pozwolą na efektywną walkę z ogniem, w wczesnym stadium jego rozwoju. Fakt, że gaśnice zajmą trochę miejsca, ale naprawdę warto!

Podstawowe narzędzia:

Nie zapominaj, że samochód to mniej lub bardziej skomplikowana mechanika i elektronika. Nie musisz być wykwalifikowanym mechanikiem, żeby smakować offroadu. Warto jednak mieć podstawy, żeby proste czynności wykonać samemu. Do tego będzie Ci potrzebny zestaw narzędzi, najlepiej trochę bogatszy niż pamiętny komplet do "malucha". Obowiązkowe są też elementy, które pomogą wydostać się z opresji terenowej typu szpadel lub saperka, siekiera, itp.

Ciepłe ubrania:

Przygotuj się na warunki, jakie mogą cię spotkać. Nawet jeśli Twój samochód terenowy będzie miał działające ogrzewanie, to jeśli silnik nie będzie działał lub pęknie szyba, będziesz narażony na działanie żywiołów. To oznacza coś więcej niż tylko warstwę przeciwdeszczową – zabierz również izolację na zimne momenty. Nigdy nie zaszkodzi trzymać kilka koców z tyłu lub pod siedzeniem. Offroad potrafi być nieprzewidywalny i lepiej się na takie momenty przygotować.

Żywność i woda:

Zawsze miej przy sobie wystarczającą ilość żywności dla maksymalnej liczby osób w pojeździe – nawet jeśli przewozisz tylko jednego pasażera. Minimum to co najmniej jeden baton energetyczny i jedna butelka wody na każde miejsce w samochodzie. Więcej zawsze jest mile widziane. Nic nie stoi na przeszkodzie zapakować zgrzewkę wody. Jeżeli nie wypijesz, to możesz na przykład umyć ręce, albo poratować innych uczestników wyprawy offroad.

Bądź w pełni świadomy tego, co cię czeka

Przygotuj się na holowanie:

Musisz myśleć z wyprzedzeniem i przygotować się na ewentualne holowanie, jeśli napotkasz jakiekolwiek problemy. Musisz mieć plan na wypadek utknięcia i tego co zrobisz, aby się wydostać, gdy zdecydujesz się pokonać przeszkodę. Kolejna kluczowa rzecz: gdy zdasz sobie sprawę, że utknąłeś, zatrzymaj się. Nie "gazuj" dalej, to tylko pogorszy sprawę. Jeśli zatrzymasz się, zanim pojazd sam się zablokuje, odholowanie będzie znacznie szybsze i prostsze. Upewnij się, że wiesz, gdzie jest pas holowniczy. Znajdź drzewa itp., do których możesz zaczepić wyciągarkę. I miej łatwy dostęp do swojego trapu. Oczywiście efektowne "buksowanie" kołami, wyrzucanie hektolitrów błota, chlapanie wszystkich i wszystkiego wokół jest widowiskowe, ale nie zawsze o to chodzi. Chociaż często tak to się kończy :-).

Reguluj przyczepność ciśnieniem powietrza w ogumieniu:

Najlepsi kierowcy terenowi — ci, którzy docierają do miejsc niedostępnych dla innych — wiedzą, jak utrzymać przyczepność. Jednym z szybkich sposobów na utrzymanie przyczepności jest obniżenie ciśnienia w oponach terenowych. Dzięki temu zwiększa się całkowita powierzchnia styku bieżnika opony w kontakcie z podłożem. Obniżenie ciśnienia nie tylko zwiększa powierzchnię przyczepności, ale także pozwala gumie dostosować się do kształtu podłoża, zapewniając lepszą przyczepność na każdej nawierzchni. Dotyczy to w szczególności skał, a także błota i innych śliskich powierzchni. W przypadku trudnych nawierzchni, takich jak głębokie błoto lub śnieg, operacja ta zwiększa tzw. "pływalność" — zdolność pojazdu do utrzymania się na powierzchni, zamiast wkopywania się i ugrzęźnięcia. Dokładne wartości do jakich powinieneś obniżyć ciśnienie zależy od wielu czynników, więc nie podajemy tych wartości. Metoda prób i błędów jest najlepsza. Po kilku próbach będziesz doskonale wiedział, jakie wartości najlepiej działają na Twój samochód i opony 4x4 

Aktywacja blokad:

Pamiętaj, że zablokowanie mechanizmu różnicowego ma kluczowe znaczenie dla przyczepności na śliskiej nawierzchni — w praktyce zmusza oba koła do obracania się z tą samą prędkością i zdecydowanej poprawy przyczepności w trudnym terenie. Niezależnie od tego jaki system blokad jest w Twoim samochodzie terenowym zawsze warto wcześniej zapoznać się z jego charakterystyką i ograniczeniami wskazanymi przez producenta pojazdu.

Czy rozumiesz różne rodzaje nawierzchni

Błoto, piasek i śnieg:

Choć pozornie różne warunki, pod względem przyczepności, błoto, piasek i śnieg są obsługiwane praktycznie tak samo. W związku z tym wielu producentów pojazdów 4x4 oferuje jedno ustawienie kontroli trakcji dedykowane dla wszystkich trzech rodzajów nawierzchni. To powiedziawszy, skupmy się na pokonywaniu błota, które może być najtrudniejsze z całej grupy. Po pierwsze, należy wziąć pod uwagę kilka rzeczy: głębokość błota i odległość, jaką trzeba pokonać. Jeśli jest naprawdę głębokie i rozległe/długie, możesz w ogóle tego nie robić. Jeśli mieści się w granicach twoich możliwości, zmniejsz ciśnienie powietrza w oponach 4x4, następnie włącz napęd na cztery koła i wyłącz kontrolę trakcji (oczywiście wszystko w ramach możliwości jakie daje pojazd). Wybierz bieg, który pozwoli na płynne przejechanie błotnej przeszkody bez konieczności jego zmiany w trakcie przejazdu. Staraj się utrzymywać stałą prędkość i unikaj nadmiernego "gazowania", które powoduje "buksowanie" kół. Jeżeli utkniesz, nie przyj do przodu na siłę. Cofnij w miarę delikatnie i ponów próbę. Czasami takich operacji trzeba wykonać kilka. Jeżeli utkniesz na dobre, czeka Cię trochę brudnej roboty :-)

Kamienie/głazy:

Nie mówimy tu o kamienistej drodze jakich wiele. Mowa o pokonywaniu przeszkód z dużych kamieni a nawet głazów. W takich sytuacjach musisz być metodyczny i precyzyjny w kwestii ruchu, mocy i przyczepności pojazdu. Jeżeli postawisz na przejazd siłowy, to raczej pewne, że uszkodzisz pojazd. Przed przejazdem, wysiądź z pojazdu i zapoznaj się z warunkami i potencjalnymi miejscami, których lepiej unikać. Zaplanuj sobie w głowie optymalną trasę i staraj sie ją później utrzymać. Idealnie byłoby abyś miał kogoś do pomocy. Z pozycji kierowcy nie zawsze dobrze ocenisz przeszkodę, a pilot pokaże Ci na co uważać.

Zmniejsz ciśnienie w oponach i przełącz napęd na 4x4 4WD Low (o ile masz taką możliwość). Podczas wjeżdżania w skałę używaj bardzo lekkiego i stałego gazu. Kluczem do sukcesu na skałach jest delikatne operowanie mocą. Ponieważ jesteś na bardzo niskim biegu, a moc reaguje bardzo dynamicznie, musisz się zrelaksować i operować przepustnicą tak, aby jazda była płynna. Podobnie jak w błocie, jeżeli czujesz, że może być nieciekawie, lepiej cofnij i zmień trasę. Dachowanie na kamieniach i głazach, może być traumatycznym przeżyciem.

Przejazd przez wodę:

Przejazd przez wodę to jedna z najniebezpieczniejszych rzeczy, jakie możesz zrobić swojemu pojazdowi… i potencjalnie sobie, dlatego należy to zrobić bardzo ostrożnie. Po pierwsze, zanim wjedziesz, wejdź do wody – zwłaszcza jeśli nie widzisz dna. Musisz co najmniej dokładnie zrozumieć głębokość brodu i to, co znajduje się pod powierzchnią wody. Gdy już wiesz w miarę dobrze z czym się mierzysz, możesz zaplanować przejazd. Bardzo ważne jest sprawdzenie, czy woda jest stojąca lub wolno płynąca, czy też rwąca. Nie bagatelizuj nawet lekko rwącej wody. Czasami nawet pół metra rwącej wody, może sprawić, że Twoja sytuacja stanie się bardzo trudna.

Gdy będziesz gotowy, ustaw samochód terenowy lekko pod prąd. Wjeżdżając do wody, utworzy się tzw. „kilwater”. Należy wtedy utrzymać wystarczającą prędkość, aby utrzymać kilwater, ponieważ skutecznie obniża on poziom wody wokół boków pojazdu. Podczas jazdy po wodzie, będzie ona lekko spychać Cię w dół rzeki, więc zaplanuj dryf w miejscu, w którym planujesz wyjazd. Nie podejmuj prób przejazu przez brody, jeżeli Twój pojazd nie jest wyposażony w snorkel. 

I jeszcze kilka słów na koniec

Uważaj na kciuki:

W trudnym terenie staraj się nie obejmować kierownicy kciukiem. Nagłe szarpnięcie kierownicy w jedną lub drugą stronę może spowodować uraz nadgarstków, a nawet złamanie kciuków. Pamiętaj, że problem ten występuje głównie w pojazdach bez amortyzatora skrętu. Ogólnie rzecz biorąc, nowsze samochody z amortyzatorami nie będą aż tak bardzo przenosić nierówności na kierownicę, aczkolwiek lepiej uważać.

Nie przesadzaj z ruchami kierownicą:

Staraj się nie przesadzać ze ruchami kierownicą w koleinach i na przechyłach. Gdy jedna strona pojazdu znajduje się na pochyłości, a druga na płaskim terenie, naturalnym odruchem jest przeciwdziałanie przesunięciu ciężaru lub nienaturalnemu pochyleniu poprzez skręcanie w kierunku pochyłości. Staraj się tego unikać, ponieważ najbezpieczniej jest trzymać kierownicę prosto. Zdarzają się również sytuacje, gdy koła wjeżdżają w koleiny wycięte wcześniej przez inne pojazdy. Koleiny te mogą agresywnie oddziaływać na koła i kierownicę, które będą samoistnie skręcać w prawo lub w lewo. Staraj się reagować i utrzymywać kierunek jazdy na wprost. Nawet jeśli pojazd nadal jedzie prosto, z powodu kolein koła mogą być w pełnym skręcie. Problem polega na tym, że gdy tylko wyjedziesz z koleiny i odzyskasz przyczepność, pojazd może gwałtownie skręcić w jedną lub drugą stronę, co może doprowadzić do uderzenia w przydrożne przeszkody.

Hamowanie lewą nogą:

Jeśli planujesz dużo jeździć w terenie, a w sumie przecież o to chodzi, warto opanować technikę hamowania lewą nogą. Trzymaj prawą nogę na pedale gazu lub nad nim i hamuj lewą nogą, zamiast używać prawej nogi do obu pedałów, jak nas wszystkich nauczono. Dlaczego? Ponieważ pozwala to zaoszczędzić cenne sekundy, a także zapewnia znacznie lepszą kontrolę nad pojazdem na skałach lub w innym trudnym terenie.

Tę technikę można również wykorzystać do bardziej równomiernego rozłożenia mocy. Możesz użyć prawej nogi, aby utrzymać silnik na poziomie np. 3000 obr./min, a następnie powoli zwolnić hamulec lewą nogą, aby równomiernie rozłożyć moment obrotowy na podłoże. Należy jednak stosować tę technikę oszczędnie, ponieważ może to doprowadzić do przepalenia hamulców. Lepiej wcześniej poćwiczyć.

Krótkie podsumowanie:

• Pamiętaj, bezpieczeństwo zawsze na pierwszym miejscu.
• Unikaj samodzielnych wyjazdów w trudny teren. Kto Ci pomoże jak utkniesz?
• Odpowiednie opony 4x4 to podstawa
• Sprawdź wyposażenie i sprawność pojazdu przed wyjazdem.
• Pamiętaj, że bezpieczeństwo wszystkich wokół jest równie ważne jak Twoje
• Zabezpiecz się na nieplanowane przedłużenie wyjazdu i nagłą zmiane pogody.
• Poinformuj bliskich lub znajomych gdzie jedziesz i kiedy planujesz powrót.
• Zabezpiecz środki łaczności i zapas energii do ich zasilania.
• Poruszaj się po szlakach, gdzie jest to dozwolone.

 

Ten poradnik, to tylko podstawowa część informacji, która pozwoli na bezpieczne wejście w świat offroadu. Przed Tobą jeszcze wiele wyzwań i nauki. Pamiętaj, że offroad potrafi wciągnąć jak błoto. Nowe szlaki, modyfikacje samochodu, nowe znajomości i przyjaźnie. Sam ocenisz, czy to jest to, czego szukałeś. Jedno jest pewne, warto spróbować!

Zapraszamy do odwiedzin w naszym sklepie OponyOffroad.pl